Field Guide
สัญญาณมือรถเครน (Crane Hand Signals): คู่มือโอเปอเรเตอร์–ผู้ให้สัญญาณมือ
สัญญาณมือที่ชัดเจน = งานยกที่ปลอดภัย คู่มือนี้สรุปสัญญาณมาตรฐานที่ใช้บ่อย
บทบาทของ Signalman/Operator, หลักสื่อสารวิทยุ, เกณฑ์หยุดงาน และเช็กลิสต์ก่อน–ระหว่าง–หลังยก
เพื่อให้ทุกทีมใช้งานได้จริงหน้างานในไทย
สารบัญ
บทบาท & หลักสื่อสาร
Signalman (ผู้ให้สัญญาณมือ)
- เป็น “ช่องทางสื่อสารเดียว” กับโอเปอเรเตอร์ (One Signaller Rule)
- ยืนในตำแหน่งที่มองเห็นโหลด–โอเปอเรเตอร์–พื้นที่เสี่ยง
- ใช้สัญญาณมาตรฐานเท่านั้น หลีกเลี่ยงท่าทางด้นสด
- หากมองไม่เห็น ให้สั่ง หยุด ทันที
Operator (โอเปอเรเตอร์)
- ปฏิบัติตามสัญญาณจาก Signalman เพียงคนเดียว
- มีสิทธิหยุดงาน หากมองไม่เห็น ไม่มั่นใจ หรือเกินสเปก
- ตรวจสอบลม, โหลด, รัศมี/ความสูง ตามแผนยก (Lifting Plan)
สัญญาณมือมาตรฐาน (ชุดหลัก)
*แนะนำทำโปสเตอร์ A4 ติดหน้าเครน/จุดรวมพล (ใส่รูปท่าทางจริงของทีมคุณเพื่อความคุ้นเคย)
| คำสั่ง | ท่าทาง | รายละเอียด |
|---|---|---|
| หยุดฉุกเฉิน (Emergency Stop) | ชูสองมือกางฝ่ามือ โบกแรง ๆ | คำสั่งสูงสุด ใช้ทันทีเมื่อมีอันตราย |
| หยุด (Stop) | ชูมือขวา ฝ่ามือหันไปทางโอเปอเรเตอร์ | หยุดทุกการเคลื่อนที่ |
| ยกขึ้น (Hoist Up) | กำมือ หมุนเป็นวงทวนเข็มนาฬิกา | ยกโหลดขึ้นอย่างช้า ๆ ตามสัญญาณเพิ่มเติม |
| ลดลง (Lower) | กำมือ หมุนเป็นวงตามเข็มนาฬิกา | ลดโหลดลง ควบคุมความเร็ว |
| สวิงซ้าย/ขวา (Swing Left/Right) | ชี้แขนไปทิศทางที่ต้องการ | อาจผสมสัญญาณ “ช้า/เร็ว” เพิ่มเติม |
| ยืดบูม (Boom Out) | สองแขนชี้ออกจากกัน | เพิ่มรัศมี—ตรวจโหลดชาร์ตทุกครั้ง |
| เก็บบูม (Boom In) | สองแขนชี้เข้าหากัน | ลดรัศมี เพิ่มความมั่นคง |
| เคลื่อนรถ (Travel) | ชี้ทิศแล้วหมุนแขนเป็นวง | ใช้เฉพาะพื้นที่ปลอดภัยและมีผู้คุมเส้นทาง |
| ช้า/เร็ว (Slow/Speed Up) | ยกนิ้วโป้งลง=ช้า, โป้งขึ้น=เพิ่ม | ใช้ “ช้า” เมื่อละเอียด ใกล้วาง |
การสื่อสารผ่านวิทยุ (ใช้คู่กับสัญญาณมือ)
- ใช้คำสั่งสั้น ชัด เช่น “ยก 200 มม. ช้า ๆ” / “หยุด” / “สวิงซ้ายเล็กน้อย”
- ยืนยันซ้ำทุกคำสั่งสำคัญ: Repeat-Back (“รับ ยก 200 มม. ช้า ๆ”)
- เปลี่ยนช่องสื่อสารให้แน่นอน หลีกเลี่ยงสัญญาณกวน
เกณฑ์ “หยุดงานทันที”
- ลมหรือกระโชกลมเกินค่าที่คู่มือรุ่นกำหนด / ทัศนวิสัยต่ำ มองไม่เห็นกัน
- พื้นทรุด/เอียง Outrigger ไม่มั่นคง หรือโหลดแกว่งผิดปกติ
- ข้อมูลโหลด–รัศมี–ความสูง ไม่ตรง แผนยก (Lifting Plan)
- บุคคลที่สามเข้าพื้นที่ห้ามเข้า / เส้นทางอพยพถูกปิดกั้น
เช็กลิสต์ก่อน–ระหว่าง–หลังยก
ก่อนยก
- ยืนยัน One Signaller และช่องทางสื่อสารเดียว
- ตรวจ Lifting Plan, JSA/Risk Assessment, Load Chart
- ตรวจ Outrigger Mat / Ground Bearing / แนวราบ
- กำหนดโซนห้ามเข้า + ป้ายเตือน + เส้นทางฉุกเฉิน
ระหว่าง–หลังยก
- ใช้สัญญาณมาตรฐาน + Repeat-Back วิทยุ
- เข้าใกล้จุดวาง: “ช้า” เสมอ
- หลังวาง: ตรวจอุปกรณ์ยก, บันทึกเวลา/รูป, Post Job Review
ไฟล์/โปสเตอร์สรุป (พิมพ์ได้)
อ่านต่อ
- คำนวณรัศมีเครน กระทบ “ตัน” และราคาอย่างไร
- ปัญหาที่พบบ่อยในการเช่ารถเครน & วิธีป้องกัน
- เช็กลิสต์ตรวจเครนก่อนใช้งาน (Pre-Check)
- เครน vs รถกระเช้า ใช้อย่างไรให้คุ้ม–ปลอดภัย
อ้างอิงมาตรฐาน: OSHA Subpart CC, OSHA 1926.1419/1422 (Signals), HSE LOLER/BS 7121
FAQ
ต้องมีผู้ให้สัญญาณมือเสมอหรือไม่?
ควรมีเสมอในงานยกที่โอเปอเรเตอร์มองไม่เห็นโหลด/พื้นที่เสี่ยง หรือมีบุคคลที่สามใกล้จุดทำงาน
ใช้วิทยุอย่างเดียว แทนสัญญาณมือได้ไหม?
ไม่ควร สัญญาณมือเป็นภาษากลางเมื่อสัญญาณวิทยุกวนหรือเกิดเหตุฉุกเฉิน
สัญญาณมือของแต่ละบริษัทต่างกันได้ไหม?
ควรยึดมาตรฐานร่วมและฝึกซ้อมก่อนงาน ทุกคนต้องเข้าใจตรงกันเพื่อลดความคลาดเคลื่อน
